PODSTAWY   EKONOMII

1.    Ekonomia:
-    w XVIII w. - dziedzina zajmująca się prawami rządzącymi gospodarstwem państwowym
-    od 1776 ekonomia jako nauka, powstanie dzieł A. Smitha „Badania nad naturą i przyczynami bogactw narodów”
-    A. Smith- ojciec ekonomii
-    nauka o procesach gospodarczych
-    nauka o gospodarowaniu
-    Podstawowym problemem ekonomicznym jest konieczność podejmowania decyzji związanych z zaspokajaniem nieograniczonych potrzeb ludzkich w sytuacji ograniczonych zasobów
-    Jest nauką badającą jak ludzie radzą sobie z problemem rzadkości, jak rozwiązują problem alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia konkretnych potrzeb
2.    Mikroekonomia:
-    analizowanie zachowania poszczególnych przedmiotów rynkowych
-    badanie wpływów decyzji podejmowanych przez podmioty rynkowych na zjawiska i procesy zachodzące w poszczególnych rynkach
-    Co określa cenę poszczególnych dóbr i usług? Co określa wielkość firm i gałęzi produkcji?
3.    Makroekonomia:
-    kładzie nacisk na badanie wzajemnych zależności zachodzących w gospodarce jako całości
-    Co określa dochód narodowy i wielkość produkcji? Co może uczynić rząd aby przeciwdziałać inflacji, bezrobociu, recesji? Jak rozdzielić pieniądze z budżetu?




4.    rzadkość- stan, w którym potrzeby i chęci indywidualne oraz społeczne przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy dostępnych zasobach.
5.    koszt alternatywny- koszt utraconych korzyści to utrata wartości jaką można było by uzyskać w wyniku przeznaczenia ograniczonych zasobów do wytworzenia (zakupu) innych dóbr lub usług.

Związki miedzy kosztem alternatywnym a rzadkością:
-     zawsze istnieje więcej niż 1 sposób wykorzystania zasobów
-    zawsze istnieje konieczność wyborów
-    z każdym wyborem wiąże się konieczność ponoszenia kosztów

6.    Zasoby- przedstawiają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie
1)    zasób- ziemia-wszystko to co wytwarza natura i nie zostało wytworzone przez człowieka
2)    zasób- praca-siła robocza, jest to ludzka energia oraz wiedza i umiejętności wykorzystywane w procesie produkcji i praca umysłowa i fizyczna
3)    zasób- kapitał- tylko dobra i inwestycje , maszyny i urządzenia
4)    technologia- wiedza o tym, jak zasoby mają być łączone w procesie produkcji
5)    talent przedsiębiorczości- umiejętność organizowania, zdolność do ryzyka
6)    rynek informacji- nie jest doskonała, byłaby gdyby cena odzwierciedlała jakość kupowanych dóbr






Krawędź możliwości produkcyjnych- krzywa możliwości produkcyjnych
    Przyjęto 4 założenia:
-    1. przedsiębiorstwo przeznacza zasoby n produkcje dwóch dóbr
-    2. technologia jest dana
-    3. przedsiębiorstwo zatrudnia tylu pracowników, że wykorzystany jest cały jego potencjał produkcyjny
-    4. wielkość wykorzystywanych czynników produkcji jest stała

KOMBINACJA    DOBRO x    DOBRO y    KOSZT ALTERNATYWNY
A    50    0    -
B    46    5    4
C    40    10    6
D    30    15    10
E    17    20    13
F    0    25    17


Koszt alternatywny istnieje zawsze dla produkcji efektywnej.
Punkty ABCDEF oznaczają produkcję efektywną czyli nie ma marnotrawstwa





Produkcja jest efektywna jeśli istnieje koszt alternatywny ( zawsze coś za coś)
→ Przejście z poniżej granicy na granicę nie ma kosztu alternatywnego, z niczego nie musieliśmy rezygnować aby granicę osiągnąć

7.    Granica możliwości produkcyjnych:

-    wykorzystuje się ją zarówno w mikro i makro ekonomii
-    w mikro do oceny sprawności gospodarstwa
-    w makro do oceny sprawności gospodarki
-    poniżej granicy znajdują się monopole, pola leżące odłogiem, gospodarka nakazowa
-    koszt alternatywny w rzeczywistości nie może być stały

8.    Gospodarka rynkowa:
-    RYNEK-ogół stosunków wymiennych związanych z miejscem lub sytuacją, w której kupujący i sprzedający wymieniają między sobą określona wartość, tą wartością może być towar, praca lub kapitał

                                           

-    czynniki produkcji- maszyny, urządzenia, technologie, hale firmowe, ziemia
-    rynek papierów wartościowych- akcje i obligacje-giełda, część papierów obraca się w rynku poza giełdowym ( głównie papiery spółek  mało znanych)
-    KREDYT- zaciągany na określony cel, na określony czas, na % ,








9.    Konkurencja:

-    Konkurencja- proces, przy pomocy którego wszyscy uczestnicy rynku przedstawiają korzystniejsze od nich oferty w celu realizacji swych interesów
-    Konkurencja może dotyczyć:
·    Ceny
·    Jakości
·    Objętości
·    Barwy
·    Wyglądu
·    Mocy
·    Trwałości
·    Wagi
·    Warunków sprzedaży
( np. tani kredyt, dostawa do domu, naprawa u klienta)
-    zalety konkurencji:
·    większy wybór
-    wady konkurencji:
·    nieefektywna kiedy koszty produkcji ponosi osoba trzecia ( produkt dotowany)
·    nieefektywna w przypadku wyrobów alkoholowych, tytoniowych
·    marnotrawstwo, zbyt wiele odmian tego samego produktu
·    nieetyczne metody konkurencji- fałszywe informacje o produkcie
·    popyt konsumentów zależy od dochodów

10.    Popyt:
-    odwrotna relacja pomiędzy ceną dobra lub usługi a ich ilością , która konsumenci są skłonni i mogą nabyć  w określonym czasie [ przy założeniu że wszystkie pozostałe elementy charakteryzujące sytuację rynkową, pozostają bez zmian] Ceteris paribus to zwrot pochodzący z łaciny, oznaczający dosłownie wszystko inne takie samo
-    Ceteris paribus- przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.
-    Im wyższa cena ceteris paribus, tym mniejsza nadwyżka konsumenta (przy typowej krzywej popytu).


P cena    Q D
6    3
5    4
4    5
3    6
2    7
1    8


   
    -   prawo popytu: wyższym cenom dobra odpowiada mniejszy popyt, co oznacza ze               w        wzrostowi ceny towarzyszy spadek  wielkości popytu
-    determinatory popytu:
·    dochody konsumenta,
·    gusty, preferencje, upodobania,
·    ceny dóbr substytucyjnych,
·    wzrost atrakcyjności danego dobra,
·    przewidywanie cen dóbr w przyszłości ( np. czekamy na wyprzedaż),
·    efekt naśladownictwa i demonstracji,
·    efekt snobizmu- pojawia się gdy wielkość popytu zgłaszanego na dane dobro zmienia się odwrotnie w stosunku do zmian wielkości popytu pozostałych konsumentów,
·    efekt Veblena [ efekt, demonstracji, prestiżowy] -dotyczy grupy konsumentów , którzy nabywając bardzo drogie dobro chcą zrobić odpowiednie wrażenie na innych, czyli im wyższa cena, tym wyższy popyt

-    czynniki pozaekonomiczne:
·    pora roku (wakacje)
·    święta
·    religia


·    czynniki kulturowe
-    Efekty wiążące się z prawem popytu:
·    Efekt dochodowy popytu-przy wyższej cenie konsument jest skłonny nabyć więcej dóbr nie rezygnując z dóbr pozostałych
·    Efekt substytucyjny- konsument ma tendencję do zastępowania dobra droższego tańszym

11.    Podaż:

-    zależność wprost proporcjonalna miedzy cena a ilością dóbr oferowana przez producentów na rynku w określonym czasie ceteris paribus


P    Q S
6    12
5    10
4    8
3    6
2    4
1    2

-    wzrost ceny→ wzrost podaży
-    spadek ceny→ spadek podaży
-    determinatory podaży:
·    koszty produkcji
·    technologia produkcji
·    podatki, dotacje, subsydia
·    przewidywanie cen w przyszłości
·    ilość gałęzi
·    interwencja państwa
·    rzadkość dostępu do konkretnych zasobów
-    czynniki pozaekonomiczne:
·    pogoda ( np. powódź- zbiory są mniejsze)




12.  Nadwyżka / niedobór rynkowy:

ř    Cena Równowagi- cena, przy której rozmiary popytu są równe wielkości podaży
ř    Ilość równowagi- poziom wielkości sprzedaży czy produkcji do której rynek będzie zmierzał i na poziomie której pozostanie gdy ją osiągnie. Ceteris paribus
ř    Nadwyżka rynkowa- ( nadwyżka wielkości podaży) – wielkość o którą wielkość podaży przewyższa wielkość popytu dla danej ceny Ceteris paribus. Cena ta jest zawsze wyższa od ceny równowagi i nadwyżka likwidowana jest spadkiem ceny
ř    Niedobór rynkowy- ( nadwyżka wielkości popytu) – wielkość o którą wielkość popytu przewyższa wielkość podaży dla danej ceny Ceteris paribus. Cena ta jest zawsze niższa od ceny równowagi i nadwyżka likwidowana jest wzrostem ceny




°    W sytuacji gdy mamy do czynienia z nadwyżka lub niedoborem musi interweniować rząd , i tak:
ř    W sytuacji niedoboru : rząd może wprowadzić ceny maksymalne na dane dobro.                                                                         
Cena maksymalna- cena powyżej której nie może być ono na rynku sprzedawane. Ceny maksymalne są wprowadzane przez rząd w celu ochrony konsumenta. Nakierowane są m.in. na utrzymanie niskiego poziomu cen żywności przy nieurodzaju w rolnictwie albo kontrolę czynszów mieszkaniowych.
ř    W sytuacji nadwyżki : rząd może wprowadzić ceny minimalne, poniżej których dane dobro ni może zostać sprzedane. Ceny minimalne bronią producentów


13.    Formy konkurencji rynkowej:

1)    Rynek doskonale konkurencyjny- ceny :
ř    Na rynku jest wielu producentów oferujących jednorodne dobro, żaden z nich nie wpływa na cenę produktu, postęp techniczny nie różnicuje przedsiębiorstw, jest wielu kupujących, którym jest obojętne czyje dobro kupują, kupujący również nie ma wpływu na cenę
ř    Rynek jest ...., jest doskonała informacja na rynku. Kupiec i sprzedawca są doskonale poinformowani.
ř    Brak  branży wejścia na rynek, rynek wzmacnia cenę (cena równowagi) to powoduje, ż sprzedający nie obniży ceny. Przedsiębiorstwa samodzielne wybiorą wielkość produkcji, technikę oraz ilość zatrudnionych czynników produkcji.
ř    Rynki takie nie istnieją w rzeczywistości. Najbardziej zbliżony jest rynek konkurencyjny reprezentowany przez  gosp. rolne (formą konkurencji jest giełda)

2)    Monopol:
ř    Jest to firma kontrolująca branżę, jedyny dostawca danego towaru,
ř    Istnienie monopolu wyklucza istnienie dóbr substytucyjnych
ř    Jest ceno twórcą, cena stanowi dla niego zmienną decyzyjną
ř    W praktyce monopolista ustala albo cenę swojego wyrobu pozostawiając nabywcom możliwość określenia wielkości popytu albo ustala wielkość produkcji, którą sprzedaje o cenie wynikającej z kształtowania się popytu
ř    Wejście do gałęzi na rynek jest zablokowane, istnieją różne bariery wejścia na rynek,
ř    informacja jest dobra ( kupujący wie gdzie kupić produkt, ile on kosztuje)

3)    Monopol pełny:
ř    Absolutny, czysty, doskonały
ř    Występuje wówczas gdy przedsiębiorstwo utrzymuje pozycje monopolisty na rynku w krótkim i długim okresie w rzeczywistości takie sytuacje są bardzo rzadko ( bo w długim okresie może wejść konkurent na rynek- oligopol , gdy gosp. Jest otwarta możemy wprowadzić podobny produkt z zagranicy, polityka antymonopolowa- państwo może ograniczyć działania monopolisty

ř    Przyczyny monopolizacji gałęzi:

a)    Bariery techniczne:
ó    Jeśli w danej firmie koszty spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji to wytwórca zostanie monopolistą → monopol naturalny
ó    Specyficzna technika produkcji
ó    Niepodzielność procesu technicznego
ó    Konieczność poniesienia dużych nakładów inwestycyjnych stanowiących dużą część kosztów
ó    Przedsiębiorstwo korzysta ze specyficznej wiedzy pozwalającej mu wytwarzać po niskim koszcie                     → know-how
ó    Zatrudnia unikalnych specjalistów
b)    Bariery prawne i administracyjne:
ó    Patent
ó    Licencja
ó    Marka
ó    Koncesja
c)    Działalność prowadzona przez producenta:
ó    Monopol sztuczny
ó    Uzależnienie od siebie źródeł dostaw rzadkich surowców




ó    Wymuszanie korzystnych decyzji władz gospodarczych  służących interesom danego przedsiębiorcy np. przepisy dotyczące wymagań sanitarnych, składu chemicznego produktów itp.
ó    Przekonanie producenta o niepowtarzalności swojego produktu (reklama)

ř    Różnicowanie cen: (dyskryminacja cenowa)
















   
4)    Monopson:
ř    Odwrotność monopolu
ř    Ma istny wpływ na ceny rynkowe
ř    Kupując dodatkowe jednostki przyczyni się do wzrostu popytu i ceny
ř    np. w danym rejonie jest tylko jedna cukrownia

5)    Monopol bilateralny:
ř    Charakteryzuje się jednoczesnym występowaniem jednego podmiotu po stronie podaży i jednego po stronie popytu
ř    np. monopolowi związków zawodowych po str. Sprzedaży odpowiada monopson po stronie zakupu czynnika pracy

6)    Konkurencja monopolistyczna:
ř    Model Chamberline’a
ř    Wszystkie założenia identyczne jak z konkurencji doskonałej, za wyjątkiem: produkty są zróżnicowane, są bliższymi lub dalszymi substytutami
ř    Każda z firm jest ceno twórcą mimo, że nie jest monopolistą
ř    Handel detaliczny

7)    Oligopol:
ř    Rodzaj rynku charakteryzujący się istnieniem ograniczonej liczby sprzedawców, na który każdy z nich może wywierać wpływ
ř    Zarządzanie firmą oligpolistyczną jest zadaniem bardzo złożonym gdyż wszelkie decyzje dotyczące ceny, wielkości produkcji, reklamy, inwestowania, muszą być podejmowane w sposób strategiczny. Dzieje się tak dlatego, że na każdym rynku działa tylko kilka firm, które wzajemnie na siebie oddziałują. Każda z nich musi dokładnie rozważyć w jaki sposób jej postępowanie wpłynie na decyzję konsumentów i jak mogą oni zareagować.
ř    Równowaga NASHA